ਪੱਛਮ ਵਿਚ ਭਾਰਤੀ ਬੱਚੇ...Not a Story!!!!

ਪੱਛਮ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ 
ਵਿਚ ਪਲਣ ਵਾਲੇ ਭਾਰਤੀ ਬੱਚੇ

ਹਰੇਕ ਐਤਵਾਰ ਇਥੋਂ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਮੈਂ ਵੇਖਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਮਾਪੇ ਆਪਣੇ ਨਿੱਕੇ-ਨਿੱਕੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਹੱਥ ਫੜ ਕੇ ਮਹਾਰਾਜ ਦੀ ਹਜ਼ੂਰੀ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਿਮਰਤਾ, ਸ਼ਰਧਾ ਅਤੇ ਸਲੀਕੇ ਨਾਲ ਮੱਥਾ ਟੇਕਣਾ ਸਿਖਾ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਵਾਰੀ ਮੈਂ ਇਵੇਂ ਵੀ ਵੇਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸੋਟੀ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਜਾਂ ਵਾਕਰ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ ਜਨਮਿਆ ਪੋਤਾ ਜਾਂ ਪੋਤੀ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਅੰਦਰ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਬੱਚੇ ਧਿਆਨ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਦਾਦੇ ਜਾਂ ਦਾਦੀ ਨੂੰ ਧੱਕਾ ਨਾ ਲੱਗੇ ਸੋ ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਜਾਂ ਪੁਰਖਿਆਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਰਖਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਬੱਚੇ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਅੱਗੇ, ਆਪਣੀ ਬਾਲੜੀ ਉਮਰ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਵੱਡਿਆਂ ਵਾਂਗ ਸਤਿਕਾਰ ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਮੱਥਾ ਟੇਕਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਬੱਚੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਅੰਦਰ ਸਮੁੱਚੀ ਕਾਰਵਾਈ ਦੌਰਾਨ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦੇ ਕੋਲ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰੀ ਇਹ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਦਾ ਸਾਥ ਮਾਣਨ ਦੀ ਵੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਨਿਰਸੰਦੇਹ ਹੋਰ ਬੱਚਿਆਂ ਵਾਂਗ ਇਹ ਵੀ ਇਥੇ ਆ ਵਸੇ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਸੰਤਾਨ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਹੀ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿਥੇ ਅਮਰੀਕਨ ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਬੱਚੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਥੋਂ ਤਕ ਆਪਣੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਦਾ ਸਬੰਧ ਹੈ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਨ ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਜ਼ਮੀਨ-ਅਸਮਾਨ ਜਿੰਨਾ ਅੰਤਰ ਵਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਇਹ ਅੰਤਰ ਹੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਲਿਖਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਆ ਹੈ।
ਪੱਛਮੀ ਜੀਵਨ-ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਸਦਕਾ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਵਸਦੇ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਬੜੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਬਦਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪੱਛਮੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿਚਲਾ 'ਮੈਂ, ਕੇਵਲ ਮੈਂ, ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੈਂ ਅਤੇ ਸਭ ਕੁਝ ਮੇਰੇ ਲਈ', ਵਾਲੀ ਜੀਵਨ-ਜਾਚ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਚੁੰਬਕ ਹੈ ਜਿਸ ਵੱਲ ਹਰ ਕੋਈ ਖਿੱਚਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰ ਕੋਈ ਸਵੈ-ਕੇਂਦਰਿਤ ਹੁੰਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਜਵਾਨ ਅਤੇ ਜਵਾਨੀ ਉਤੇ ਅਧਿਕ ਬਲ ਵੀ ਇਸ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਖਾਸਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਸੋਚਾਂ ਕਾਰਨ ਇਸ ਜੀਵਨ-ਜਾਚ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਪੱਖ ਪਾਪ-ਮੁਕਤ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਇਥੋਂ ਦੀ ਸਵੈ-ਕੇਂਦਰਿਤ ਵਿਅਕਤੀ-ਆਧਾਰਿਤ ਜੀਵਨ-ਜਾਚ ਹੀ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਸੰਸਾਰ ਭਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵੱਲ ਖਿੱਚਦੀ ਹੈ। ਚਿੰਤਾ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜਿਹੜੀਆਂ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ, ਆਦਰਸ਼ ਅਤੇ ਉਦੇਸ਼ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਇਥੇ ਲੈ ਕੇ ਆਏ ਸੀ, ਉਹ ਲੋਪ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਪੂਰਬੀ ਜੀਵਨ-ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿਚ ਪੀੜ੍ਹੀ-ਦਰ-ਪੀੜ੍ਹੀ ਜਿਹੜੀ ਗੱਲ ਸਾਡੇ ਵਿਰਸੇ ਦਾ ਭਾਗ ਬਣੀ ਰਹੀ ਹੈ, ਉਹ ਹੈ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ, ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਅਤੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸਤਿਕਾਰ ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾ ਦੀ ਭਾਵਨਾ। ਜਿਉਂ-ਜਿਉਂ ਅਸੀਂ ਇਥੋਂ ਦੀ ਅਮਰੀਕਨ ਜੀਵਨ-ਜਾਚ ਅਪਣਾਉਂਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਤਿਉਂ ਤਿਉਂ ਸਾਡਾ ਇਹ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਖਜ਼ਾਨਾ ਸਾਡੇ ਤੋਂ ਗੁਆਚਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਇਕ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਸਚਾਈ ਹੈ ਕਿ ਬੱਚੇ ਜੋ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਕਰਦਿਆਂ ਵੇਖਦੇ ਹਨ, ਉਵੇਂ ਕਰਨ ਲਗ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਸਾਂਝੀ ਟੱਬਰਦਾਰੀ ਵਿਚ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਨੁੰ ਸਤਿਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਘਰੇਲੂ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਲਾਹ ਖਿੜੇ-ਮੱਥੇ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਰਤਾਰੇ ਦਾ ਬੱਚਿਆਂ ਉਤੇ ਬੜਾ ਚੰਗਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਅਤੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਅਤੇ ਦਾਦੇ-ਦਾਦੀ ਜਾਂ ਨਾਨੇ-ਨਾਨੀ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਨਾ ਸਿੱਖਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਵੇਂ ਦਾਦੇ-ਦਾਦੀ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੇ ਪੋਤਿਆਂ-ਪੋਤੀਆਂ ਦੇ ਪਾਲਣ-ਪੋਸਣ ਵਿਚ ਨਿੱਘੇ ਅਤੇ ਉਸਾਰੂ ਰੋਲ ਨਿਭਾਉਣ ਦੀ ਮੌਜ ਮਾਣਨ ਦਾ ਅਵਸਰ ਮਿਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਪ੍ਰਵਾਸ ਕਰਕੇ ਆਏ ਜਵਾਨ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਧਰਤੀ ਉਤੇ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨ ਵਿਚ ਬੜੀ ਜੱਦੋ-ਜਹਿਦ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਪਿਛਲੀ ਜਨਮ-ਭੌਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਚੰਗੇਰੀ ਜੀਵਨ-ਪੱਧਰ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਅਕਸਰ ਦੋਵੇਂ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਮਜਬੂਰੀ ਆਣ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਨਾ ਕੇਵਲ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਸਖਤ ਮਿਹਨਤ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦਿਨ ਦਾ ਵਡੇਰਾ ਭਾਗ ਘਰੋਂ ਗ਼ੈਰ-ਹਾਜ਼ਰ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਵੀ ਰਹਿਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਹਾਲਤ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਾੜਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬੱਚਿਆਂ 'ਤੇ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਮਾਪੇ ਨਾਲ ਰਹਿਣ ਦੀ ਮਜਬੂਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਬਹੁਤਾ ਸਮਾਂ ਬੇਬੀ-ਸਿਟਰ ਨਾਲ ਗੁਜ਼ਾਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਇਕੱਲਿਆਂ ਘਰ ਵਿਚ ਰਹਿਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਆਮ ਵੇਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਥੇ ਬੱਚੇ ਮਾਪਿਆਂ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਦੇਖ-ਰੇਖ ਵਿਚ ਨਾ ਹੋਣ ਉਥੇ ਗੰਭੀਰ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਉਪਜਣਾ ਬੜਾ ਸੁਭਾਵਿਕ ਹੈ। ਸਮਾਜਿਕ ਪੱਖੋਂ ਇਹ ਬੱਚੇ ਨਿੱਘੇ ਪਿਆਰ ਤੋਂ ਵਿਰਵੇ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਪੀੜਤ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਭਾਵੇਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲਗ ਰਹੀ ਠੇਸ ਦਿਸਦੀ ਨਹੀਂ ਪਰ ਇਹ ਆਪਣਾ ਅਸਰ ਨਿਰੰਤਰ ਪਾਉਂਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਘਰ ਵਿਚ ਬਜ਼ੁਰਗ ਜਾਂ ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਮਾਪੇ ਹੋਣ ਤਾਂ ਨਾ ਕੇਵਲ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਗ਼ੈਰ-ਹਾਜ਼ਰੀ ਵਿਚ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਹੀ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਸਗੋਂ ਇਵੇਂ ਹੋਣ ਨਾਲ ਦਾਦਾ-ਦਾਦੀ ਵੀ ਆਪਣੇ ਪੋਤੇ-ਪੋਤੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਦਾਦੇ-ਦਾਦੀ ਜਾਂ ਨਾਨੇ-ਨਾਨੀ ਦਾ ਪਿਆਰ ਇਕ ਅਜਿਹੀ ਨਿਆਮਤ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੈਸੇ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੀਮਤ 'ਤੇ ਖਰੀਦਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ।